Şaşılık Nedir? Şaşılık Belirtileri Nelerdir?

Her iki gözün aynı anda birbiriyle hizalanamamasıdır. Her bir gözde 6’şar adet göz dışı kas bulanmaktadır. Bunların birinde veya bir kaçında kuvvet azlığı ya da fazlalığı olması gözlerde kayma sebebidir. İki göz aynı anda aynı cisme odaklanamaz. Bir göz düz bakarken diğeri içe, dışa, yukarı veya aşağı kayabilir. Bazı durumlarda kayma her iki gözde de mevcuttur.

Gözlerdeki kayma şaşılığın sebebine göre sürekli ya da geçici süreli oluşabilir. Şaşılığın görülme sıklığı yaklaşık olarak yüzde 4 oranındadır ve kız ve erkek çocuklarda aynı sıklıkta görülmektedir.

Her bir gözü çevreleyen altı farklı kas "ekip olarak" çalışır. Bu, her iki gözün de aynı nesneye odaklanmasını sağlar.

Şaşılığı olan bir kişide bu kaslar birlikte çalışmaz. Sonuç olarak, bir göz bir nesneye bakarken, diğer göz farklı bir yöne dönerek başka bir nesneye bakar.

Bu gerçekleştiğinde, beyne her gözden bir tane olmak üzere iki farklı görüntü gönderilir. Bu beynin kafasını karıştırır. Çocuklarda beyin, zayıf gözden gelen görüntüyü yok saymayı (bastırmayı) öğrenebilir.

Şaşılık tedavi edilmezse beynin görmediği göz hiçbir zaman iyi göremez. Bu görme kaybına ambliyopi denir. Göz tembelliğinin diğer bir adı da "göz tembelliği"dir. Bazen önce göz tembelliği bulunur ve şaşılığa neden olur.

Şaşılığı olan çocukların çoğunda nedeni bilinmemektedir. Bu vakaların yarısından fazlasında sorun doğumda veya doğumdan kısa bir süre sonra mevcuttur. Buna doğuştan şaşılık denir.

Çoğu zaman sorun kas gücüyle değil, kas kontrolüyle ilgilidir.

Şaşılık Belirtileri Nelerdir?

• Gözlerde paralelliğin kaybolması.
• Gözlerde ağrı
• Çift görme
• Bulanık görme
• Üç boyutlu görüntünün kaybolması,
• Baş veya yüzün bir tarafa dönük olması
• Çenenin kalkık olması, başını öne eğip gözünü yukarı kaldırıp bakması
• Işıklı ortamda veya uzağa bakarken bir gözün kapatılması.
• Baş ağrısı sayılabilir.

Erişkinlerde Şaşılığın Belirtileri Nelerdir?

• İleri yaşlarda oluşan şaşılıkta en sık görülen belirti çift görme olacaktır.
• Gözlerde ağrı, baş ağrısı, başı sürekli eğik tutmak gibi belirtiler bulunabilir.
• Dışa göz kayması bulunan çocuk ve erişkinler güneş ışığının altında tek gözlerini kapatmayı tercih ederler.

Şaşılıkta Risk Faktörleri Nelerdir?

• Ailesinde şaşılık hastalığı olanlar,
• Erken doğum hikayesi olanlar,
• Küçük yaşta havaleli ateşli hastalık geçirmiş olanlar
• Akraba evliliği olanlar
• Travma ( yüksekten düşme, başını çarpma ) öyküsü olanlar
• Sorunlu hamilelik dönemi sayılabilir.

Şaşılıkta Tanı ve Tetkik Yöntemleri Nelerdir?

• Görmenin değerlendirilmesi. Hastanemizde 6 ay – 4 yaş arası çocuklar için özel pediatrik refraksiyon ünitesi ( Plus Optix cihazı ) kullanılmaktadır.
• Kaymanın yönü, ne zaman başladığı,
• Kayma derecesinin prizmalarla ve synoptofor cihazı ile tespiti,
• Hess perdesi tetkiki : göz kası felcine bağlı şaşılıklarda önemlidir,
• Hirshberg testi : fiksasyon yapmayan hastalarda kayma derecesinin korneal ışık reflesi ile değerlendirilmesidir,
• Stereopsis tetkiki : derinlik hissi (üç boyutlu görme) tayini.

Çocukluk Çağı Erken Tanı

İlk muayeneyi EN GEÇ 6 aylıkken yaptırmak oldukça önemlidir;

• Göz kapağı düşüklüğü, nistagmus ( istem dışı göz hareketleri ) bu dönemde erken teşhis edilerek tedaviye başlanabilir.
• Doğumsal başlangıçlı katarakt, doğumsal göz tansiyonu veya gözün ağ tabakasındaki rahatsızlıklar 2-3 ay içerisinde kalıcı görme kaybına neden olabilmektedir.
• 6 ay-1 yaş arası muayene özellikle şaşılığın tespit ve tedavisi için son derece önemlidir. 6 aydan sonra devam eden kaymalar mutlaka tedavi gerektirir.
• Daha sonraki dönemde ise hiçbir şikayet olmasa dahi 3-4 yaşlarda ve okul öncesi dönemde muayeneler önemlidir.

Şaşılık Nasıl Tedavi Edilir?

• Optik Tedavi: Bazı şaşılıklar kırma kusuruna bağlı olup, gözlükle düzelebilir.
• Ortoptik Egzersizler: İki gözle birlikte görme yeteneğini ve derinlik hissini arttırmak amacıyla uygulanır.
• Medikal Tedavi: Midriyatik ve miyotik ilaçlar kullanılarak yapılan tedavidir.
• Cerrahi Tedavi: Şaşılık cerrahisinde amaç kaymanın düzeltilmesi, binoküler tek görmenin sağlanması ve estetik açıdan iyi bir görünüm elde edilmesidir.

Doğumdan itibaren olan kaymalarda veya daha sonra ortaya çıkan ancak gözlükle düzeltilemeyen kaymalarda uygulanır.

Erişkinlerde Şaşılığın tedavisi Nasıl Yapılır?

• Göz Egzersizleri: Konverjans yetmezliği adı verilen okuma ya da çalışırken gözün yeterli odaklama yapamaması gibi özel durumların tedavisinde kullanılır.
• Prizmalı Gözlükler: Küçük kaymaların tedavisinde kullanılır. Çift görmenin azalmasını sağlar.
• Enjeksiyon ( Botulinum toksini): Birkaç ay boyunca enjekte edildiği kası felç eden bir ilacın kullanılması esasına dayanır. Doğumda var olan yüksek açılı kaymaların ameliyatsız düzeltilmesinde ya da çeşitli sebeplerle sonradan ortaya çıkan kaymaların geçici ya da kalıcı giderilmesinde seçilmiş vakalarda faydalı olan bir yöntemdir.
• Ameliyat: Her yaşta en sık kullanılan tedavi yöntemidir. Genelde genel anestezi ile anestezi almasında sağlık yönünden sakınca olan vakalarda lokal anesteziyle yapılabilmektedir. Şaşılık ameliyatı iki gözün birlikte görme ve çalışma fonksiyonunun iyileştirilmesi, üç boyutlu görmenin geri kazanılması, kozmetik fayda sağlanması, çift görmenin azaltılması, gözlerin birlikte kullanılmasının sağlanması, gözlerdeki ağrının azaltılması amacıyla yapılabilmektedir.

Ambliyopi - Göz Tembelliği Nedir?

Tıpta ambliyopi olarak adlandırılan göz tembelliği her iki gözde veya gözlerden birinde görme keskinliğinde %20 veya daha fazla oranda azalma olmasıdır. Toplumdaki sıklığı % 2-4 arasında değişmektedir.

Görme doğuştan itibaren beynin öğrendiği bir yetenektir. Eğer doğumsal veya sonradan ortaya çıkan bazı göz bozukluklarına ( katarakt, şaşılık, yüksek göz bozukluğu, vs) bağlı olarak görsel uyarının beyine iletilmesinde kusur olursa görmenin hızlı geliştiği bebeklik ve çocukluk yıllarında göz tembelliği gelişebilir. Göz tembelliğinin önlenmesi ve binoküler görmenin ( her iki gözün birlikte kullanılması ) sağlanması özellikle sinir sisteminin henüz esnek olduğu ilk iki senede kritik önem taşımaktadır. Dolayısıyla tedaviye ne kadar erken başlanırsa o kadar iyi sonuç alınabilir. Özellikle ailesinde göz tembelliği ya da şaşılık olanların 1 yaşından önce göz doktoru tarafından tam bir göz muayenesi olması şarttır. Ancak hiç bir şikayet veya risk faktörü olmasa dahi herkes için en geç 2 yaşında göz doktoru tarafından rutin göz muayenesi gereklidir.

Göz Tembelliği Tedavisi Nasıl Olur?

Göz tembelliği tedavisinde nedene yönelik girişim esastır. Öncelikle görmeyi engelleyen göz kapak düşüklüğü, katarakt gibi durumlar tedavi edilmelidir. Diğer tedavi seçenekleri sırasıyla:

• Gözlük tedavisi: Göz tembelliğinde sıklıkla etken olan gözdeki kırılma kusurları gözlük veya, gerekirse de kontakt lens kullanılarak düzeltilmelidir.
• Kapatma tedavisi : İyi gören gözün tam veya kısmi zamanlı kapatılması esasına dayanır. Son yapılan çalışmalarda 3-7 yaş grubunda ileri göz tembelliğinde 6 saat, hafif -orta seviye göz tembelliğinde ise 2 saat kapamanın çoğu olguda yeterli olduğu gösterilmiştir. Kapama tedavisi sırasında yakındaki hedeflerle çalışma yapılması tedavinin başarısını arttırmaktadır. Genel olarak çocuklar 12 yaşına kadar kapatmaya olumlu cevap vermektedirler.
• Penalizasyon tedavi: Atropin penalizasyonu ya da optik penalizasyon olarak ikiye ayrılır. Bu amaçla iyi gören göze her gün veya haftada 2-3 gün sabahları 1 damla % 1’lik atropin damlatılır. Hastanın gözdeki kırılma kusuru göz tembelliği olan gözde en iyi şekilde düzeltilirken, hatta + cam ilavesi ile yakın görme arttırılırken ; sağlam gözde daha az düzeltme yapılır.
• CAM tedavisi: Haftanın her günü 10 seans olarak hastane ortamında uygulanır. Hastanemizde de uygulanmaktadır. Yapılan çalışmalarda CAM tedavisinin standart kapama ve yakın mesafedeki uğraşılarla benzer görsel sonuçlar verdiği gösterilmiştir.

Göz Tembelliği Tedavisine Kaç Yaşına Kadar Devam Edilmelidir?

Göz tembelliği tedavisi sonucunda her iki gözde de tam görme sağlansa dahi tedavi kesildikten sonra göz tembelliği tekrarlayabilir. Bu nedenle göz tembelliği olan çocuklar 10-12 yaşlarına kadara takip edilmeli ve gerekirse idame tedavisi ( görmenin korunması için) almalıdırlar.

Gözde Sulanma Göz Yaşı Tıkanıklığı Nedir?

Gözdeki sulanmanın ve çapaklanmanın en sık görülen nedeni gözyaşı kanallarının tıkanıklıkları veya darlıklarıdır. Burun köküne basıldığında göz kapağına açılan delikten iltihabi sıvılar çıkar. Bu durum ilk bir yaş içerisinde anne-babalar için sıkıntılı bir durum oluşturur, fakat genellikle bu sürenin sonunda kanal açılır ve çocuğun şikâyetleri kaybolur. Bu dönem içerisinde kanalın açılmasını kolaylaştırmak için burun köküne masaj ve çapaklanmanın olduğu dönemlerde de antibiyotikli damlalar tavsiye edilir.

Bir yaşın sonunda kanal hala açılmamış ise genel anestezi altında sondalama denilen işlem yapılabilir. Bu işlem ilk seferde başarısız olduğu takdirde bir defa daha tekrarlanabilir. Buna rağmen kanal açılmazsa 2-4 yaş arasında entubasyon dediğimiz tüp takma işlemi uygulanabilir. 4-5 yaş ve üstüne kadar sorunun devam etmesi, tedavinin geciktirilmesi açık cerrahi müdahale gereksinimi doğurabilir.

Göz sağlığı hakkında her türlü konuda hastanemize ulaşabilir göz sorunlarınız ile ilgili ayrıntılı bilgi alabilir tedavi için süreç bilgisi öğrenebilirsiniz.

Göz Vakfı Hastaneleri Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.